Inleiding
Hollandse Nieuwe is de benaming voor verse haring die vanaf mei gevangen wordt in de Noordzee. De eerste Hollandse Nieuwe haring van het seizoen is altijd een feestelijk moment dat veel media-aandacht krijgt. Maar hoe komt die verse vangst zo snel vanuit zee op ons bord terecht? Welk netwerk van schepen, veilingen en transporteurs zorgt ervoor dat we binnen 24 uur na de vangst al genieten van deze lekkernij? Laten we eens kijken welk netwerk Hollandse Nieuwe gebruikt vanaf het moment dat de haring wordt gevangen tot het op ons bord ligt.
De vangst
Hollandse Nieuwe wordt gevangen door Nederlandse kottervissers in de Noordzee. Zodra het vangstseizoen op 1 mei begint, gaan honderden kotters naar zee om de verse haring binnen te halen. De vloot bestaat uit schepen van verschillende formaat en capaciteit. De kleinste kotters kunnen enkele honderden kilos vangen, de grootste tot wel 300 ton per keer. In totaal vangen de Nederlandse kotters jaarlijks zo’n 100 miljoen kilo Hollandse Nieuwe. Dat is genoeg om elke Nederlander gemiddeld 5 keer per jaar van deze lekkernij te voorzien!
De kotters vissen met grote netten die door de boeg opengetrokken kunnen worden, de zogenaamde spanvisserij. Wanneer de netten vol zitten met glanzende haring, worden ze aan boord getakeld. Vervolgens wordt de vis direct gesorteerd, gekoeld en opgeslagen aan boord. De verse vangst wordt op ijs in het ruim bewaard om de kwaliteit te behouden.
Aanlanding in de haven
Zodra het ruim vol zit, gaat de kotter terug naar de haven om de vangst aan te leveren. Meestal duurt een vistrip een dag of 3. De belangrijkste aanlandplaatsen voor Hollandse Nieuwe zijn de visafslagen van Scheveningen, Katwijk, Den Oever en Lauwersoog. Hier meren de kotters aan om hun vis te lossen.
De verse haring wordt van boord gehaald en direct naar de veiling gebracht. Elke ochtend om 11 uur begint de afslag met de verkoop van de aangevoerde vis. De veilingklok tikt de prijzen omlaag tot een handelaar zijn nummer intoetst en de vangst voor die prijs koopt. Zo worden miljoenen kilos Hollandse Nieuwe per dag geveild en verkocht aan de hoogste bieders.
| Haven | Aanvoer 2020 (mln kg) |
|---|---|
| Scheveningen | 12 |
| Katwijk | 15 |
| Den Oever | 18 |
| Lauwersoog | 20 |
Verwerking en transport
Nadat de handelaren de Hollandse Nieuwe op de afslag hebben gekocht, gaat de vis naar de verwerkers toe. Dit zijn bedrijven die de haring koppen, sorteren, verpakken en distribueren naar winkels, horeca en consumenten.
Allereerst wordt de vis gekoeld tot net boven het vriespunt. Hierdoor wordt de kwaliteit optimaal behouden. Vervolgens gaat de haring in een machine die in één keer de kop en ingewanden verwijdert. De ontstane producten worden gescheiden: de koppen en organen gaan naar de vismeelindustrie, het afvalwater wordt gefilterd.
De gekopte en schoongemaakte haringen worden gesorteerd op grootte en kwaliteit. De mooiste exemplaren van 18-20 cm gaan naar het consumentensegment. De wat kleinere haring van 15-18 cm is vooral gewild in de horeca. De sorteermachines detecteren ook afwijkingen, zoals wondjes of misvormingen. Die vis haalt niet de allerhoogste kwaliteit en wordt voor andere doeleinden gebruikt.
Verpakkingen
Voor de consumentenmarkt worden de beste haringen per stuk vacuüm verpakt. Voor de horeca is er ook haring op ijs in grote dozen of emmers. Restaurants en cafés kunnen zo makkelijk de gewenste hoeveelheid afnemen. Naast hele haring worden ook fillet en maatjesharing verpakt voor retail en horeca.
In totaal zijn er honderden variaties in verpakkingsvorm, -grootte en -gewicht. Elk segment en verkoopkanaal heeft zo zijn eigen specifieke wensen. Door optimale sortering en verpakking wordt de kwaliteit tot aan de consument gewaarborgd.
Distributie
Voor de distributie van al die verpakkingen maken de verwerkers gebruik van transportbedrijven en koel- en vrieshuizen. De Hollandse Nieuwe gaat per vrachtwagen, trein of schip naar de distributiecentra van retail en horeca door heel Europa.
Grote supermarktketens hebben dagelijkse aanvoer om in elke winkel verse haring te kunnen garanderen. Horecagroothandels bevoorraden op bestelling hun klanten in de horeca en catering. Ook webwinkels versturen steeds meer Hollandse Nieuwe per koeltransport naar consumenten door heel Europa.
Door de uitgekiende logistiek ligt de verse haring binnen 24 uur vanaf de vangst al in de winkelschappen en op de menukaart. Zo kan iedereen optimaal genieten van dit seizoensproduct.
Consumptie
De Hollandse Nieuwe is vooral in Nederland zelf erg geliefd. Maar liefst 25% van de totale vangst blijft in eigen land. De meeste mensen eten de haring het liefst traditioneel: rauw met uitjes en zuur.
Ook in Duitsland, België en Frankrijk groeit de populariteit van dit typisch Hollandse product. In totaal gaat 60% van de vangst naar de ons omringende landen. De overige 15% wordt geëxporteerd naar de rest van de wereld.
| Land | Consumptie (mln kg) |
|---|---|
| Nederland | 25 |
| Duitsland | 35 |
| België | 15 |
| Frankrijk | 10 |
| Overig Europa | 10 |
| Wereld | 5 |
Duurzaamheid
Tegenwoordig is duurzaamheid een belangrijk speerpunt in de Hollandse Nieuwe sector. Door innovaties en samenwerking in de keten wordt gewerkt aan een steeds duurzamere vangst en verwerking.
Zo zijn de vistuigen de laatste jaren sterk verbeterd. De netten hebben grotere mazen waardoor kleine vis kan ontsnappen. Ook de vangstmethode met wekkerkettingen is milieuvriendelijker dan traditionele sleepnetvisserij.
Aan boord scheiden kotters tegenwoordig de bijvangsten uit en voeren deze direct terug naar zee. Hierdoor overleeft ongewenste vis het vissen. Ook het brandstofverbruik en de uitstoot nemen af door modernere motoren en vistuigen.
Bij de verwerking wordt steeds meer gedaan aan hergebruik van reststromen. Zo gaan koppen en graten naar vismeel, wordt afvalwater gefilterd en hergebruikt en komen verpakkingen in recycling. Door samen te werken in de hele keten van vissers tot retail wordt de Hollandse Nieuwe steeds duurzamer.
Conclusie
We hebben gezien dat er een complex netwerk achter de Hollandse Nieuwe zit voordat het op ons bord belandt. Honderden vissers vangen elk seizoen miljoenen kilo’s verse haring in de Noordzee. Via veilingen en verwerkers komt de lekkernij bij de consument terecht.
Dankzij optimale koeling, verwerking en logistiek ligt de verse Hollandse Nieuwe binnen 24 uur vanuit zee in de winkel. Door samen te werken aan duurzaamheid blijft dit traditionele seizoensproduct voor Nederland behouden. Of we de haring nu rauw, gerookt of gebakken eten: het blijft genieten!